این نماینده مجلس، ضعف قوانین خصوصی سازی و نقص در عملکرد نهادهای نظارتی معادن را عامل اصلی بروز این حوادث می داند و امیدوار است با همکاری کمیته و فراکسیون معدن در این خصوص چاره ای بیندیشد.

طبس- سرپرستی یزدفردا: دکتر "محمدعلی عبداله زاده" نماینده طبس، فردوس، بشرویه و سرایان در مجلس شورای اسلامی است و اگرچه کمتر از 8 ماه است که کرسی خود را در بهارستان تحویل گرفته، اما سالها زندگی در این منطقه و فعالیت در سمت فرماندار و رئیس دانشگاه آزاد طبس سبب شده است از نزدیک شاهد مشکلات معیشتی و رفاهی مردم حوزه نمایندگی اش، به ویژه کارکنان معادن طبس باشد.

از حادثه معدن زغال سنگ و مراسسم خاکسپاری قربانیان با تاسف یاد می کند و نگران تکرار این گونه حوادث است.

حوادثی که اقشار محروم و ضعیف بیش از همه تاوان آن را می پردازند و این نماینده مجلس، ضعف قوانین خصوصی سازی و نقص در عملکرد نهادهای نظارتی معادن را عامل اصلی بروز این حوادث می داند و امیدوار است با همکاری کمیته و فراکسیون معدن در این خصوص چاره ای بیندیشد.

گفتگوی ما را با "دکتر عبداله زاده" بخوانید:

سوال: آقای دکتر شما پیگیر حادثه معدن طبس بوده اید، آیا علت وقوع حادثه مشخص شده است؟

پاسخ: من بیش از هر چیز باید حادثه تلخی را که در یکی از معادن خصوصی زغال سنگ طبس اتفاق افتاد را به خانواده های معدنکاران و هموطنان عزیزمان تسلیت بگویم، انصافاً اتفاق ناگواری است، کار معدن جزو مشاغل دشوار است و کسانی که در معدن کار می کنند از قشر زحمتکش و کم درآمد جامعه هستند.

وقوع حادثه در معادن بسیار محتمل است ولی در معادن زغال سنگ در همه جای دنیا این گونه حوادث بیشتر است که انشاء الله باید تلاش کنیم تا بعد از این شاهد وقوع این حوادث تلخ نباشیم.

علت حادثه معدن یال شمالی هنوز در حال بررسی است و طبق آنچه تا کنون به طور غیر رسمی به من گزارش داده اند احتمالاً بر اثر تجمع گاز متان و تلفیق آن با اكسیژن و جریان الكتریسته در معدن سبب انفجار بوده است و به هر حال در معدنی که 40 کارگر بیشتر نداشته است فوت تمامی افرادی که در یک شیفت داخل تونل بودند حادثه غم انگیز و بزرگی است.

سوال: اشاره کردید این معدن در دست بخش خصوصی است خصوصی سازی معادن را چگونه ارزیابی می کنید ؟ البته با نگاه ویژه به معدن طبس؟

پاسخ: اگر بخواهیم در مورد مشکلات مربوط به خصوصی سازی معدن، تامین اجتماعی کسانی که در این شرایط سخت کار می کنند یا حتی سیستم های نظارتی صحبت کنیم من اعتقادم اینست که باید این موضوع را در فضای کلی اقتصاد بررسی کنیم این فضا یک پکیج به هم پیوسته است و نمی شود آن را از هم جدا کرد.

هیچ کس با خصوصی سازی مخالف نیست، خیلی هم خوب است باید کارها را واگذار کرده به مردم، دولت باید بیشتر از بعد حاکمیتی و سیاستگذاری های کلان وارد شود، خودش نباید مجری باشد ولی آیا برای خصوصی سازی ما رقابت ایجاد کرده ایم؟ آیا اصلا از انحصار خارج شده ایم؟ اگر شما یک کاری را واگذار کردید به کسی با انتظارات خاص، دیگر خصوصی سازی نکرده اید و در واقع فقط رانتی را داده اید به یک گروه خاص؛ وقتی در این واگذاری ها رقابت نباشد معلوم است که یک نفر برنده همه چیز اس؛ به علاوه در خصوصی سازی، شما حتماً باید سیستم های مداوم و مستمر نظارتی داشته باشید؛ آیا ما این نظارت را داریم؟ پس اقتصاد یک پکیج به هم یوسته است که نمی شود به شکل انتزاعی با ملزوماتش برخورد کرد، همه مواردش را باید با هم ببینیم و من فکر می کنم ما با خصوصی سازی نادرست انحصارها و رانت های جدید به وجود آوردیم، ضمن این که رقابت درست و سالم و سیستم های کنترل کنننده و نظارتی دقیقی هم نداشته ایم.

سوال: آیا معتقدید خصوصی سازی معادن هم تابع همین نواقص و نقاط ضعف است؟

همین را فرض می کنم الان فقط در معادن طبس و فقط در بخش زغالسنگ 1500 نفر کارگر در بخش خصوصی مشغول به کار هستند، ما آمده ایم نقاطی را مشخص کرده ایم و به فلان شرکت گفته ایم برو و زغال استخراج کن؛ اولاً شرکت خصوصی به اولین چیزی که فکر می کند قطعاً کسب درآمد و منافع است و طبیعی است و باید هم این طور باشد.

غیر از این آیا ما زیر ساخت های لازم برای امنیت جانی افراد را فراهم کرده ایم؟ آیا مدیران بخش خصوصی اصلاً علم به این نکته دارند که امنیت تا چه اندازه مهم است؟ آیا اصلاً راجع به این استانداردها آموزش دیده اند؟ یا چقدر برایشان مهم است و چه تضمینی برای امنیت جانی افراد دارند؟ اینها همه مسائلی است که متاسفانه به نظر من دیده نشده است که البته باید علت این حادثه دقیقا مشخص شود ولی یقین بدانید که عدم رعایت کامل موارد و اصول ایمنی باعث این حادثه شده است.

سوال: آیا در وزارت صنایع و معادن نهاد نظارتی برای کنترل عملکرد شرکت های خصوصی بخش معدن وجود دارد؟

پاسخ: بله، هم از طرف وزارت صنعت، معدن و تجارت و هم از سوی وزارت کار مرتب می روند و بازرسی می کنند؛ اتفاقاً می خواهم بگویم ضعف در همین جاست؛ مثلاً در استان یزد من می بینم که اداره کل تعاون، کار و رفاه اجتماعی برای ایفای نقش نظارتی خود بازرس کافی در اختیار ندارد.

سوال: یعنی واحدهای نظارتی نقش خود را درست انجام نمی دهند؟

پاسخ: من نمی خواهم قضاوت کنم؛ ولی مطمئنم که در تامین نیروی انسانی شان مشکل دارند؛ از آن طرف خود وزارت صنعت، معدن و تجارت آنقدر مشکلات اساسی دارد که برایش مهمم نیست که در معدنی زیر نظر بخش خصوصی است چه اتفاقی افتاده است.

کارگر هم که صدایش به جایی نمی رسد به چند نفر بگوید؟ و چه کسی هست که بباید بررسی کند؟ اگر اعتراض کند ممکن است اخراج شود! از طرف پاسخ: دیگر، گاهی به خاطر صرفه جویی ها، حتی ملزومات اولیه ورود به تونل را در اختیار کارگران قرار نمی دهند و مردم به هر حال مستاصل هستند و ناچارند با همین شرایط کار کنند.

ما یک مشکل دیگر هم داریم؛ می آییم بخش خصوصی را ایجاد می کنیم و می گوییم برو زغال استخراج کن، خریدار انحصاری زغال هم در ایران دولت است؛ بعد فضای اقتصادی کشور به گونه ای است که دو ماه از سال دولت زغال می خرد بعد به هردلیلی خرید زغال را متوقف می کند؛ همین حالا 11 هزار تن زغال سنگ که 30 هزار تن کنسانتره و 80 هزار تن زغال خام در محل معادن دپو شده است؛ خود این 110 هزار تن زغال یک مجموعه عظیمی است که خودش خودسوزی دارد و اصلاً ممکن است خطر انفجار داشته باشد و فاجعه ایجاد کند.

وقتی دولت زغال را نمی خرد، بخش خصوصی بدون پول چه می تواند بکند؟ وقتی سه چهارماه است حقوق کارگرش را نداده باید چه کارکند؟ آیا به فکر حقوق دادن به کارگر است یا به فکر استانداردهای ایمنی است؟ از آن سو می بینیم که دولت زغال ها را نمی خرد ولی مثلاً یک میلیارد و 200 میلیون تن کک از خارج کشور وارد می کند.

پس این مشکلات ناشی از یک سیستم به هم پیوسته است هرجایش را شما درست هدایت نکنید و با هم نبینید برایش مساله به وجود می آید؛ می خواهم بگویم که بخش خصوصی هم مشکل خودش را دارد.

بخش خصوصی می گوید شما به من می گویید که سال 92 انشاء الله شرایط خوب می شود؛ من در سال 91 چه کار باید کنم؟ باید کار را تعطیل کنم؟ اگر الان تعطیلش کنید دوباره این کارگرها را چطوری می خواهید برگردانید؟ اصلاً دیگر مقرون به صرفه نیست یک تونل را تعطیل کنید و دوباره آن را راه بیندازید؛ از طرف دیگر به لحاظ مسائل اجتماعی شما اصلاً نمی توانید یک دفعه در یک منطقه مانند شهرستان طبس 1500 نفر کارگر را اخراج کنید.

بدیهی است کلی معظل اجتماعی به وجود می آید من این هشدار را به همه داده ام که اگر کوتاهی کنیم دوباره شاهد بروز این گونه حوادث خواهیم بود؛ در این معدن هشت نفر کار می کردند، ما معادنی داریم که در آن واحد در تونل 250 نفر مشغول به کار هستند و ببینید چه اتفاقی می افتد؟ چه فاجعه انسانی به بار می آید؟

سوال: آقای دکتر فکر می کنید که در این زمینه ما بیشتر ضعف قانونگذاری داریم یا ضعف اجرایی و یا هردو؟

پاسخ: هر دو با هم؛ ما واقعاً در بحث قانونگذاری برای بخش خصوصی و به خصوص در معادن ضعف داریم؛ قوانینی که یکسری دستگاه ها را مکلف کنند که دائم و مستمر بر معادن نظارت داشته باشند وجود ندارد؛ همان مقدار هم که هست واقعا در اجرایش ضعف وجود دارد یعنی اولاً به اندازه کافی نیست و در ثانی کیفی نیست.

در تمام حوادثی که در معادن دنیا اتفاق می افتد در مواردی که اثبات شود بخش خصوصی به دلیل اهمال کاری یا رعایت نکردن بعضی استانداردهای اولیه و ضروری باعث بروز حادثه شده است از طرف دولت یا نهادهای ذیربط موظف به پرداخت خسارت و غرامت می شود؛ در این گونه حوادث معدنی که در ایران اتفاق می افتد آیا چنین ضمانتی وجود دارد که خانواده های قربانیان حادثه بتوانند خسارتی دریافت کنند؟

نه، متاسفانه این کار فقط از طریق بیمه ها انجام می شود و به هر حال بیمه ها هم تا یک سقف مشخصی دیه می دهند؛ همانطور که اشاره گردید این کار باید انجام شود؛ یعنی اگر کسی کوتاهی کرد حتماً باید خسارتش را بدهد؛ وقتی از منافع معدن استفاده می کند در برابر حوادث هم باید مسئول باشد؛ به هر حال می خواهم بگویم آنچه اتفاق افتاده اگر نگوییم تماماً ولی حتماً بخشی از آن ناشی از اهمال کاری بوده است.

سوال: آقای "دکتر عبداله زاده" شما به عنوان نماینده بخشی از کشور که حجم زیادی از نیروی انسانی آن در معادن مشغول به کار هستند، فکر می کنید چه تدابیری می توان اندیشید که دیگر شاهد تکرار چنین حوادثی نباشیم ؟

پاسخ: اولا به خاطر این حادثه قرار است از کمیسیون صنعت و معدن مجلس هیاتی به منطقه اعزام شوند و حادثه را بررسی کنند؛ دیگر این که به نظر من باید در جهت وضع قوانین سختگیرانه تر گام برداریم و نیاز است که این مسئله در مجلس مطرح شود؛ البته ما در کمیسیون صنایع یک کمیته معدنی داریم و یک فراکسیون معدن نیز در مجلس هست که بنده هم عضو آن هستم و درصدد هستیم طرحی را ارائه کنیم که قوانین را بازنگری کند و انشاء الله قوانین بهتری در بعد حفظ ایمنی معدنکاران داشته باشیم.

سوال: صرف نظر از حوادثی که در معادن رخ می دهد، شرایط معیشتی و تامین اجتماعی افرادی را که در معادن کار می کنند چگونه می بینید؟ آیا شرایط کاری و درآمدی معدنکاران به ویژه کسانی که در بخش خصوصی فعالیت می کنند مناسب است؟

پاسخ: تمام کسانی که در معدن کار می کنند از روی اضطرار به این کار رو می آورند؛ یعنی یقین داشته باشید اگر نیازمند نباشند در معدن کار نمی کنند؛ حقیقتاً کاری است که هم از نظر جسمی فشار زیادی به معدنچیان وارد می کند و هم از نظر روحی در همین معدن زغال سنگ، کارگری که صبح می رود داخل تونل و هفت ساعت بعد بیرون می آید، خودش هم به رنگ زغال شده است فقط چشم هایش دیده می شود.

در زیرزمین تنفس هوای بد، نبود اکسیژن کافی، گازهای مختلف و غبار زغال که با تنفس فرد وارد ریه اش می شود، وحشتناک است؛ این شرایط سخت با حداقل درآمد است؛ در واقع همان درآمدی است که طبق قانون به یک کارگر داده می شود؛ معدنکاران ما هم از نظر درآمدی مشکلات بسیاری دارند و هم از نظر سختی و دشواری کار.

در بسیاری از کشورها سازمان هایی وجود دارد که در همین راستا فعالیت می کنند، به عنوان مثال در آمریکا سازمانی وجود دارد به نام سازمان امنیت و سلامت معادن و یا اداره معادن دارند که به دستور مستقیم کنگره تاسیس شده و پاسخ: نقش نظارتی و آموزشی بسیار جدی دارد، چرا چنین نهاد مستقلی در کشور ما وجود ندارد؟

ما از این نظر هم ضعف قانونی داریم و به نظر من هر کاری که دولت بتواند برای حفظ و ارتقای سلامت و حفظ جان افراد انجام دهد قابل تقدیر است و باید انجام شود.

اتفاقاً ما همیشه در این زمینه دچار ضعف سیستم هستیم و معمولاً در جهان سوم بر عکس جهان توسعه یافته است و مثلاً در حوزه بهداشت و درمان حساسیت به خرج دهیم، در صورتی که در همه دنیا به عنوان سرمایه گذاری به آن نگاه می کنند.

آدم سالم می تواند کار با بهره وری و کیفیت بالا انجام بدهد، در بحث آموزش و پرورش و در پژوهش هم همین طور است، در خیلی از کشورها که اساساً مبتنی بر نظام سرمایه داری هستند و سرمایه و پول حرف اول را می زند.

بودجه دولتی آموزش و پرورش نامحدود است، یعنی تا موقعی که نیاز است خرج می کنند چون تفکرشان این است که این دانش آموزی که اکنون برایش هزینه می کنم در آینده می خواهد برای من ثروت تولید کند.

در بحث معادن هم این گونه است . به هر حال تک تک این افراد تولید کننده هستند و باید در کمال سلامت و تامین روحی و جسمی فعالیت کنند، اگر دچار حوادثی بشوند، می بینید که می تواند چه ابعادی داشته باشد و چه خسارتی به بار آورد.

سوال: در حوزه نمایندگی شما بیکاری جوانان یکی از بزرگ ترین مشکلات محسوب می شود، این در حالی است که به نظر می رسد معادن طبس قابلیت اشتغالزایی فراوانی دارد، آیا از این قابلیت استفاده بهینه می شود؟

پاسخ: به هیچ عنوان استفاده نمی شود؛ ظرفیت اشتغال در معادن منطقه بسیار بالاست اولاً ما در حوزه معادن مشکلی که داریم خام فروشی است، ببینید زغال سنگ مثل نفت است؛ یعنی چیزی حدود 85 درصد از آن مشتق می شود و شما می توانید در کنار معدن پالایشگاه قطران بزنید، می توانید کک تولید کنید، اگر بتوانیم در جهت فرآوری مواد معدنی مان حرکت بکنیم، اولاً ارزش افزوده ای که ایجاد می کند بسیار بالاست، در ثانی از وارد کردن این فرآورده ها هم بی نیاز می شویم.

این مواد معدنی تجدید ناپذیر را بر می داریم، می بریم به کشور همسایه او هم یک فرآورده را با 10 برابر قیمت دوباره به خودمان می فروشد و البته این امر نیاز به سرمایه گذاری دارد.

من نمی خواهم وارد بحث هدفمند کردن یارانه ها و دادن یارانه نقدی به مردم بشوم؛ ولی معتقدم به جای این کار باید در جاهایی که بسیار مقرون به صرفه است سرمایه گذاری شود؛ در صنعت نفت، گاز، همین گازهایی که الان دارد می سوزد با یک سرمایه گذاری یک یا 5/1 میلیون دلاری در بهینه سازی آن، خواهید دید که سرمایه به سرعت بر می گردد؛ ضمن آن که صدها فرصت شغلی ایجاد می شود و چقدر سود آوری دارد.

شهرستان طبس را به دلیل مواد معدنی متنوعی که دارد "بهشت زمین شناسی ایران" می دانند؛ اما به جای آن که برای بهره برداری از معدن و مهم تر از آن فرآوری موادمعدنی سرمایه گذاری شود؛ همه به صورت خام از منطقه خارج می شود.

طبس معدن ذخایر عظیم زغال سنگ است و در منطقه ای کوچک از طبس به نام پروده یک، آن هم در یک بخش از آن به نام یال شمالی، چندین معدن داریم؛ ما زغال سنگ کک شو داریم؛ زغال سنگ حرارتی داریم در معادن مزینو؛ برای استخراج زغال سنگ حرارتی لازم نیست که شما بروید در اعماق زمین نیم متر زمین را حفر کننید به زغال می رسید .  

• نویسنده : یزد فردا
• منبع خبر : خبرگزاری فردا